Το Όσλο είναι η ταχέως αναπτυσσόμενη πρωτεύουσα ενός κράτους πλούσιου σε πετρέλαιο, το οποίο (χάρη σε μια σπάνια πράξη κυβερνητικής προνοητικότητας) σήμερα διαθέτει κρατικό επενδυτικό ταμείο 1,3 τρισεκατομμυρίων δολαρίων. Η πόλη εμφανίζεται τακτικά ανάμεσα σε ψευδοεπιστημονικούς δείκτες όπως η Παγκόσμια Έκθεση Ευτυχίας και σε επιστημονικές κατατάξεις όπως ΜονόκλΗ λίστα των «πιο βιώσιμων». (Νο 23 φέτος). Από τους γνώστες του αστικού σχεδιασμού, είναι γνωστή ως μία από τις πιο υποτιμημένες πρωτεύουσες της Ευρώπης. Αρχιτεκτονικά, θα δυσκολευτείτε να βρείτε μια πιο πυκνή συγκέντρωση λειτουργικών κτιρίων – τέλεια παραδείγματα του είδους, όλα θεωρούνται δεδομένα, δηλαδή καλά χρησιμοποιημένα.
Λιγότερο συζητήθηκε στις σελίδες του Μονόκλ είναι τα πράγματα που κάνουν τις πόλεις όλο και περισσότερο αβίωτος, είτε πρόκειται για προσιτές τιμές στέγασης είτε για συστημικά εμπόδια στη συγκέντρωση πλούτου. Christian Pagh, επικεφαλής της Τριενάλε Αρχιτεκτονικής του Όσλο (ΒΡΩΜΗ), έχει λογικά κάνει αυτά τα θέματα τη βάση της όγδοης έκδοσης της εκδήλωσης, Αποστολή Γειτονιά: (Επανα)διαμόρφωση Κοινοτήτων. „Υπάρχει ένα πολύ σαφές πρόβλημα στον τρόπο που σχεδιάζουμε, ο οποίος είναι βαριά ιδιωτικοποιημένος και κοντόφθαλμος“, είπε ΕΝΑ. «Είναι πολύ περίεργο που σε μια τόσο πλούσια χώρα ο σχεδιασμός μπορεί να είναι πολύ κακός. Μπορεί να μην είναι προφανές στους μη αστικούς, αλλά οι νέοι «δημόσιοι» χώροι του Όσλο είναι χάλια».
Ο Pagh είναι Δανός και έχει υπόβαθρο στη φιλοσοφία και την επιχειρηματική στρατηγική. Είναι λίγο περίεργο, λοιπόν, ότι η τριετής του υιοθετεί μια τάση οιονεί ακτιβιστή, με ένα θέμα αποστολής προς τα εμπρός που επηρεάζει μια ορισμένη επείγουσα ανάγκη και έναν τρόπο επανόρθωσης από κάτω προς τα πάνω. Σε συνεντεύξεις για εκπομπές όπως αυτή, θέλει να επικαλεστεί το παράδειγμα της Jane Jacobs για την αντιμετώπιση του αφαιρεμένου, απαθούς βλέμματος του σχεδιαστή με μια προσιτή κοινωνιολογία του τόπου. Ταυτόχρονα, επισημαίνει πώς ακόμη και οι πιο κακοήθεις προγραμματιστές έχουν υιοθετήσει σημαίνοντες αυθεντικότητας, παριστάνοντας ως φύλακες της ταυτότητας μιας γειτονιάς ενώ την εκτοπίζουν φυσικά.
Αφού διορίστηκε διευθυντής της OAT τον Ιανουάριο του 2021, ο Paugh μετέφερε την οικογένειά του στη Grünerløkka, μια πρώην εργατική συνοικία στο East End του Όσλο που αναγεννήθηκε ως μαγνήτης της επιθυμητής ακίνητης περιουσίας. Η προέλευση του τίτλου εστίασης, είπε, έγκειται στο να γνωρίσει το νέο του σπίτι κατά τη διάρκεια μιας ασφυκτικής περιόδου. «Ο COVID έκανε τη σχέση μας με τον τόπο πιο περίεργο, πιο ελεύθερο, αλλά και πιο εξαρτημένο από την κλίμακα της γειτονιάς. Υπήρχε μια περίεργη αποξένωση που μας έκανε να συνειδητοποιήσουμε πολύ περισσότερο το περιβάλλον μας. Αυτή η εμπειρία μετέτρεψε τη γειτονιά σε ερωτηματικό».
Τυπικά, οι μπιενάλε και οι τριετής είναι στοίβες ερωτηματικών (ή, χειρότερα, «interrobangs»), όπου η ένταση του διανοητικού άγχους συνδυάζεται μόνο με μια σφοδρή υπεκφυγή σε συνταγογραφικές λύσεις. Αυτό είναι λογικό, δεδομένου ότι τα φεστιβάλ σχεδιασμού ευδοκιμούν στην παραγωγή πολιτιστικής και όχι πολιτικής επιρροής. Τα προβλήματα του κόσμου μπορεί να επεξεργάζονται επ‘ άπειρον, αλλά η δράση σε οποιαδήποτε από αυτές τις προκλήσεις —ιδιαίτερα μέσω της προσφυγής σε αξονομετρικά σχέδια ή επίσημες αναλογίες— κινδυνεύει να φαίνεται ανόητο.
Γειτονιά αποστολής, το οποίο επιμελήθηκε ο Pagh, παίρνει αυτό το ρίσκο. Περιλαμβάνοντας αναλυτικές οθόνες, προτάσεις αστικού σχεδιασμού και εναλλακτικά μοντέλα ανάπτυξης, η έκθεση καταλαμβάνει το πρώην μοντερνιστικό σπίτι του Μουσείο Μουνκ, όπου η ομάδα OAT θα διοργανώσει επίσης ομιλίες, εργαστήρια και άλλες δραστηριότητες ως μέρος ενός «εργαστηρίου γειτονιάς» μέχρι τα τέλη Οκτωβρίου. Τα σχέδια σχεδιασμού είναι συντριπτικά ειδικά για το σκανδιναβικό πλαίσιο, μια έμφαση που εξηγεί ο Pagh με εκπληκτικά ειλικρινείς όρους: «Ο Παγκόσμιος Νότος είναι απίστευτα σημαντικός σε αυτά τα ζητήματα, αλλά απλά δεν γνωρίζω τόσα πολλά γι‘ αυτό». Μεταξύ των ελάχιστων μη σκανδιναβικών έργων είναι ένα σχέδιο για τη διατήρηση ενός κεντρικού δρόμου στο Ζάγκρεμπ και ενός διαλόγου που δημιουργήθηκε από ένα συμβούλιο του Νοτίου Λονδίνου για την προώθηση της «δημιουργίας και διακυβέρνησης της πόλης από την κοινότητα».
Με παρόμοιο τρόπο, Έρχομαι στην Κοινότητα, μια ξεχωριστή έκθεση στο Εθνικό Μουσείο – Αρχιτεκτονική, παρουσιάζει υλικό για φεμινιστικές, queer και πολυπολιτισμικές προοπτικές στον αστικό σχεδιασμό. Οι οθόνες εφιστούν την προσοχή στις επιπτώσεις που έχει η αρχιτεκτονική και ο σχεδιασμός στις περιθωριοποιημένες ομάδες, των οποίων οι χώροι είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι σε σχέδια ανάπλασης ή αναδιαμόρφωσης. (Μια τρίτη έκθεση, στο ROM for Art and Architecture, διοργανώθηκε με το πρόγραμμα Master in Art and Public Spaces στην Εθνική Ακαδημία Τεχνών του Όσλο και σε μεγάλο βαθμό σε πρώτο πλάνο ερμηνείες φοιτητών του θέματος του Pagh.)
Ένα τρένο με αναδυόμενα παράθυρα, πάρτι και ενεργοποιήσεις θα ακολουθήσει τις ημέρες μετά τα δημόσια εγκαίνια της Πέμπτης. Ο Pagh φρόντισε να δημιουργήσει ένα γενικό μήνυμα που είναι εύγευστο – το οποίο εν μέρει είναι κατανοητό – για τους κατοίκους του Όσλο καθώς και για τους τεχνοκράτες, τα στελέχη εταιρειών και άλλα μέλη του συνόλου των επαγγελματικών ταξιδιών. Όπου οι προηγούμενες εκδόσεις του OAT στράφηκαν προς έναν λόγο γεμάτο ιδέες, περιορίζοντας την πρόσληψή του στους αρχιτέκτονες, Γειτονιά αποστολής απλοποιεί και, με αυτόν τον τρόπο, ελπίζει να αποσαφηνίσει τις διαδικασίες δημιουργίας τοποθεσιών. «Προσπαθούμε να διατυπώσουμε ότι η κοινωνική και χωρική συνιστώσα του τόπου πρέπει να πάρει φωνή», είπε. «Συνήθως δεν ακούγεται παρά μόνο από αρχιτέκτονες. Θέλουμε να μεταφέρουμε αυτή τη συζήτηση στις αίθουσες συνεδριάσεων».
Αυτή η στάση θα πρέπει να προκαλέσει κάποια ανησυχία στους πιο κριτικά προσανατολισμένους επισκέπτες του OAT. Στην οποία ο Pagh απαντά: το καταλαβαίνω. «Μπορείς να το πεις τρελό, μπορείς να το πεις αφελές. Αλλά είναι επίσης αλήθεια ότι μπορούμε να αλλάξουμε τον κόσμο».
Το Oslo Architecture Triennale ανοίγει στις 22 Σεπτεμβρίου και διαρκεί έως τις 30 Οκτωβρίου 2022.
